Terry
Pratchett, właśc. Terence David John Pratchett (ur. 28 kwietnia 1948 w
Beaconsfield, zm. 12 marca 2015 w Broad Chalke) – brytyjski pisarz fantasy i
science fiction, najbardziej znany jako autor cyklu Świat Dysku.
Jego pierwsza powieść Dywan została opublikowana w 1971. Pierwsza książka z serii Świat Dysku – Kolor magii – ukazała się
w 1983 i od tego momentu autor kończył średnio dwie książki rocznie. Książki Pratchetta były w latach 90. najlepiej sprzedającymi się książkami w Wielkiej Brytanii. Do lutego 2007 roku sprzedał na całym świecie ok. 50 milionów książek, a jego dzieła zostały przetłumaczone na 33 języki. Obecnie jest drugim najchętniej czytanym pisarzem
w Wielkiej Brytanii, a w USA siódmym najchętniej czytanym pisarzem niepochodzącym ze Stanów Zjednoczonych. Terry Pratchett w 1998 „za zasługi dla literatury” został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego w klasie Officer.
Jego powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie zdobyła w 2001 nagrodę Carnegie Medal za najlepszą książkę dla dzieci. Książki Pratchetta są często określane jako „kultowe”. W 2008 otrzymał tytuł honorowy Sir.
Jego pierwsza powieść Dywan została opublikowana w 1971. Pierwsza książka z serii Świat Dysku – Kolor magii – ukazała się
w 1983 i od tego momentu autor kończył średnio dwie książki rocznie. Książki Pratchetta były w latach 90. najlepiej sprzedającymi się książkami w Wielkiej Brytanii. Do lutego 2007 roku sprzedał na całym świecie ok. 50 milionów książek, a jego dzieła zostały przetłumaczone na 33 języki. Obecnie jest drugim najchętniej czytanym pisarzem
w Wielkiej Brytanii, a w USA siódmym najchętniej czytanym pisarzem niepochodzącym ze Stanów Zjednoczonych. Terry Pratchett w 1998 „za zasługi dla literatury” został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego w klasie Officer.
Jego powieść Zadziwiający Maurycy i jego edukowane gryzonie zdobyła w 2001 nagrodę Carnegie Medal za najlepszą książkę dla dzieci. Książki Pratchetta są często określane jako „kultowe”. W 2008 otrzymał tytuł honorowy Sir.
Licząca
czterdzieści jeden powieści seria Świat Dysku, to humorystyczne, a często
satyryczne fantasy. Autor osadził akcję w wymyślonym przez siebie świecie –
Świecie Dysku – jako alegorii zwykłego, codziennego życia. Nazwa Świat Dysku
pochodzi od jego konstrukcji – świat ten jest ogromnym dyskiem leżącym na
grzbiecie czterech słoni, które z kolei stoją na skorupie olbrzymiego żółwia
A'Tuina płynącego przez pustkę. Powieści parodiują wiele zjawisk i idei
dzisiejszego świata: kultowe postacie fantasy i science fiction (np. Conana
Barbarzyńcę), filmy Ingmara Bergmana, specyfikę Australii, Hollywood, prasę,
muzykę rock and roll czy historię Egiptu, nawiązują też do religii, filozofii,
związków zawodowych, polityki czy monarchii.
Gdyby ktoś zastanawiał się, jakie są moje ulubione powieści Pratchetta, to zdecydowanie numerem jeden jest "Bogowie, Honor, Ankh-Morpork", silną pozycję na podium ma też "Kosiarz".
Jak czytać Świat Dysku?
Przygodę ze Światem Dysku rozpocząć można na kilka sposobów. Sir
Terry Pratchett napisał ponad czterdzieści książek dziejących się w
płaskim świecie. Jak zacząć, żeby się nie pogubić? Często fabuły
powieści nie zazębiają się za sobą, więc teoretycznie możecie zrobić
wyliczankę i zacząć czytać to, co wypadnie. W praktyce jednak...
Warto zacząć od pierwszej powieści – Koloru Magii. Ona najlepiej
wprowadzi nas w Świat Dysku. Jest też doskonale napisana – absurd goni
absurd, a Rincewind ma nienaturalne zdolności do wpadania w tarapaty.
Zaraz potem można się doprawić drugą powieścią – Blaskiem fantastycznym, który fabularnie nawiązuje do „Koloru Magii”.
A potem?
Potem możliwości wyboru mocno się rozwidlają. Uważam, że bezsensu czytać
książki według kolejności wydawania, chyba, że ktoś jest wielkim fanem
studiowania ewolucji stylu pisarskiego Pratchetta. Warto natomiast
skupić się na cyklach:
Cykl o magach – dotyczy absurdalnych sytuacji magów z
Niewidocznego Uniwersytetu z genialnym kwestorem na drugim planie. To
przede wszystkim satyra na studia, badania i oszalałe umysły, które
tworzą teorie zrozumiałe tylko dla nich samych. Do cyklu należą (w
kolejności):
- Kolor magii
- Blask fantastyczny
- Czarodzicielstwo
- Eryk
- Ciekawe czasy
- Ostatni kontynent
- Ostatni bohater
Cykl o Straży Miejskiej – najbardziej rozbudowany cykl, którego
akcja dzieje się w stolicy Świata Dysku – Ankh-Morpork. Można nazwać go
cyklem kryminalno-wojennym. Jest doskonały! Do cyklu należą (koniecznie w
kolejności):
- Straż! Straż!
- Zbrojni
- Na glinianych nogach
- Bogowie, honor, Ankh-Morpork
- Piąty elefant
- Prawda
- Straż nocna
- Potworny regiment
- Łups!
- Niuch
Cykl o Śmierci – sama nazwa wskazuje. Śmierć jest absolutnie
najlepszą, najbardziej genialną postacią. I choć tak daleko mu do ludzi,
zrozumienia ich motywacji i zachowań, to jest też najbardziej
człowieczym bohaterem w Świecie Dysku. Do cyklu o Śmierci należą (w
kolejności):
- Mort
- Kosiarz
- Muzyka duszy
- Wiedźmikołaj
- Złodziej czasu
Cykl o Czarownicach – fantasy bez czarownic? Nie u Pratchetta!
Zwróćcie uwagę na nawiązanie do Makbeta w Równoumagicznieniu. Do cyklu o
czarownicach należą:
- Równoumagicznienie
- Trzy wiedźmy
- Wyprawa czarownic
- Panowie i damy
- Maskarada
- Carpe Jugulum
Cykl o Tifanny Obolałej – mówi się, że to cykl dla młodszych czytelników. Należą:
- Wolni Ciut Ludzie
- Kapelusz pełen nieba
- Zimistrz
- W północ się odzieję
Cykl biznesowo-przemysłowy – nowoczesność wkracza do Ankh-Morpork. Do cyklu należą:
- Piekło pocztowe
- Świat finansjery
- Para w ruch
Przed pratchettowską satyrą nie uciekła religia (Piramidy, Pomniejsze Bóstwa), dziennikarstwo (Prawda), piłka nożna (Niewidoczni Akademicy), filmy (Ruchome obrazki), Conan Barbarzyńca (Blask fantastyczny), totalitaryzm (Ciekawe czasy), Boże Narodzenie (Wiedźmikołaj), wojna i ksenofobia (Bogowie, honor, Ankh-Morpork), wampiry (Carpe Jurgulum), Australia (Ostatni kontynent), czy przemysł muzyczny i rock&roll (Muzyka duszy). Możliwości jest mnóstwo.
Moja droga przez Świat Dysku i moja rekomendacja:
- Kolor Magii
- Blask Fantastyczny
- Cykl o Śmierci lub cykl o Straży
Gdyby ktoś zastanawiał się, jakie są moje ulubione powieści Pratchetta, to zdecydowanie numerem jeden jest "Bogowie, Honor, Ankh-Morpork", silną pozycję na podium ma też "Kosiarz".